Ooit gehoord van het ‘kruipeffect’? Dit verschijnsel treedt op in je rug als deze zich te lang in een uitgesproken bolle, holle of gedraaide positie bevindt.
Een voorbeeld: je zit een beetje doorgezakt in de zetel want je bent moe en verdient het wel om even te ‘hangen’. Je kijkt een leuke film zonder reclameblokken – thanks, Netflix – die twee uur duurt. Doordat de film zo enorm spannend is, blijf je gedurende twee uur onafgebroken in een doorgezakte houding kijken. Als je dan na de film terug wil rechtstaan, gaat dat niet zo vlot. Je voelt je stijf en zelfs een beetje onstabiel. Allemaal dankzij het kruipeffect.
Wat is het kruipeffect?
Het kruipeffect treedt op bij visco-elastische structuren (lees: collageen). De ligamenten of gewrichtsbanden, pezen, kapsels rond de gewrichten, spieren en ook de ringen van de tussenwervelschijven bevatten collageenvezels die taai-elastisch zijn. Dat betekent concreet dat ze kunnen worden uitgerekt, hoewel dat een pak stroever gebeurt dan (bijvoorbeeld) bij een elastiek.
Ook als je de rek stopt, keren de vezels niet meteen terug naar de beginpositie. Het duurt een tijdje voor de structuren weer voldoende kort zijn om de bescherming te kunnen bieden waarvoor ze zijn gemaakt. Dit fenomeen wordt ook wel het kruipeffect genoemd.
Wanneer treedt het kruipeffect op?
Door een hangende houding aan te nemen, worden de ligamenten en kapsels achteraan in de rug in een lichte, continue rek gebracht. Onder invloed van de tijd, rekken deze structuren verder uit, zonder dat je het in de gaten hebt.
Het kan best zijn dat je je na een uurtje al eventjes hebt verzet, gewoon omdat je een pijnsignaal kreeg van je rug. Dat zijn deze structuren die een boodschap sturen dat het stilaan tijd wordt om te stoppen met dat ‘kruipen’.
Zelfs als je na een tijdje recht staat, keren deze structuren nog niet helemaal terug naar hun oorspronkelijke lengte! Afhankelijk van hoe lang je hebt gezeten, kan dit uren duren. Hoe ouder je bent, hoe trager dit terugkeerproces plaatsvindt en hoe meer last je ondervindt van het kruipeffect.
Omdat de ligamenten en kapsels niet meteen terug naar hun oorspronkelijke status gaan, blijf je dus na een film van twee uur enige tijd minder goed beschermd tegen inwerkende krachten.
Wie heeft er last van het kruipeffect?
Mensen die hele dagen in een voorovergebogen houding werken en mensen die repetitief moeten buigen om bijvoorbeeld zware dozen te tillen, zijn zeer onderhevig aan het kruipeffect, net als beeldschermwerkers die op een niet-ergonomische stoel zitten en daardoor hun lage rug continu in een bolle kromming houden.
Niet alleen de gebogen houding is een boosdoener, ook de gedraaide posities (denk maar aan je gedraaide nekpositie in buiklig) en trillingen veroorzaken op lange termijn klachten omwille van het kruipeffect.
Hoe manifesteert het kruipeffect zich in je slaap?
Na de film is het stilaan bedtijd. Je stapt in bed en neemt een comfortabele zijlighouding aan – de benen opgetrokken, de rug zalig gebold. De structuren die nog moeten herstellen van dat kruipeffect, worden alweer op rek gebracht en kunnen dus niet terug naar die oorspronkelijke lengte gaan! De nacht zal met andere woorden niet helpen om de volgende dag fris en soepel op te staan. Hoe minder goed de ondersteuning van je bedsysteem is, hoe groter de spanning op de rugstructuren, en dus hoe minder goed het herstel van het kruipeffect.
Vaak is de nacht te kort om volledig te herstellen van het kruipeffect en dat betekent dat er cumulatief heel veel spanning op je ligamenten en kapsels wordt gebracht wat uiteindelijk kan leiden tot kleine scheurtjes, een blijvend licht uitgerekt ligament, en zelfs rug- en gewrichtsklachten.
Wat kan je eraan doen?
Hoe meer je beweegt, hoe minder het kruipeffect zal spelen. Een goede houding werkt ook preventief, maar variëren, doseren en bewegen is de boodschap! Verander regelmatig van zithouding, sta recht, beweeg en doe alles met mate. Toch te lang in die voorovergebogen houding gewerkt? Hou er dan rekening mee dat je tot een aantal uren daarna geen rugbelastend werk uitvoert.
Besef verder heel goed dat de slaap dient om van dit kruipeffect te herstellen. Een goed ondersteunend bedsysteem, een goede slaaphouding en voldoende nachtrust zijn van groot belang in de preventie en in de aanpak van rug- en nekklachten.
Genieten van pijnvrije nachten zonder rugklachten? Ontvang onze gratis ergonomie gids met 10 tips voor een rug in topvorm!