Categorie: Slaapweetjes

Als u eerder dit jaar de terugkeer van NASA-astronaut Scott Kelly volgde, dan hebt u misschien gemerkt dat de man plots vijf centimeter groter was dan zijn identieke tweelingbroer Mark. Of er in het International Space Station iets in de lucht hangt waardoor u gaat groeien? Niet helemaal. En echt gegroeid is Kelly natuurlijk niet. De forse (maar tijdelijke) groeispurt is te wijten aan de zwaartekracht. Of in ieder geval het gebrek daaraan in de ruimte.

Invloed van de zwaartekracht

Hoe het precies komt dat astronauten groeien als ze lange tijd in de ruimte verblijven? Wel, hier op aarde wordt onze ruggengraat ‘samengedrukt’ onder invloed van de zwaartekracht. In de ruimte is deze druk er niet, wat maakt dat de tussenwervelschijven in de rug uitzetten en astronauten groter worden.

Eenmaal terug op aarde leveren astronauten hun stukje extra lengte snel weer in: al na een paar dagen is hun ruggengraat terug zoals vóór hun vertrek.

Tussenwervelschijven

Onze ruggengraat of wervelkolom bestaat uit 33 op elkaar gestapelde wervels. Tussen elke wervel zit een tussenwervelschijf of disc, die op zijn beurt een gelachtige vloeistof bevat en de rug een schokdempende werking geeft. Elke schok of langdurige druk maakt dat de tussenwervelschijven geleidelijk aan vocht verliezen doorheen de dag. Net daarom is het belangrijk om onze tussenwervelschijven ‘s nachts (terwijl we slapen) in een onbelaste positie te brengen: zo staan ze niet langer onder druk, waardoor ze terug vocht absorberen en uitzetten.

De gewone mens op aarde zal dus gedurende de dag kleiner worden doordat de tussenwervelschijven aan vocht verliezen omwille van de druk van de zwaartekracht wanneer we wandelen, lopen, de trap op en af gaan,… . Tijdens onze nachtrust – en wanneer ons lichaam goed ondersteund ligt – nemen deze schijven langzaamaan opnieuw vocht op waardoor onze tussenwervelschijven groter worden. Neem de proef zelf eens op de som: Zo zal je ‘s morgens telkens iets groter zijn dan vlak voor het slapengaan.

Slapen in de ruimte

In een comfortabel bed slapen is een pak minder tricky dan slapen in de ruimte. In een gewichtloze omgeving hebben we namelijk geen controle over onze armen en benen, waardoor astronauten moeten worden vastgemaakt aan een muur om geen ongelukken te doen.

Tel daarbij dat ruimtevaarders elke 90 minuten een zonsop- en zonsondergang meemaken, wat het wel erg moeilijk maakt om een goed slaapritme te vinden!

We bevinden ons in een ‘globale slaapcrisis’, aldus de universiteit van Michigan. Volgens een van hun recente studies blijven we langer wakker dan goed is voor ons. Almaar meer verplichtingen, zowel werkgerelateerd als sociaal, zorgen ervoor dat we met z’n allen minder en minder slapen. De studie gebeurde via de app Entrain en toont aan dat we onze lichaamsklok tot het uiterste drijven.

Ongeveer 6.000 personen ouder dan 18 en jonger dan 85 werden geanalyseerd. Outliers (mensen die opstaan voor 3u ‘s nachts of na 11u ‘s ochtends) komen niet voor in de dataset.

Slaappatronen wereldwijd

De studie van UMich beoogde een diepgaande analyse van slaappatronen over heel de wereld. Er werd onder meer gekeken naar leeftijd, geslacht en zelfs de hoeveelheid licht waaraan mensen worden blootgesteld. Er werd data verzameld in 100 landen en het onderzoek had als doel om de invloed van culturele gewoontes op ons biologisch ritme te analyseren.

Enkele bevindingen:

• Nederlanders (acht uur en 12 minuten) slapen bijna een uur langer dan Japanners (zeven uur en 24 minuten)
• Vrouwen tussen 30 en 60 jaar slapen een halfuur langer dan mannen van dezelfde leeftijd
• Mensen die veel natuurlijk zonlicht zien, gaan vroeger naar bed

Dit laatste komt omdat hoeveel we slapen, onder meer wordt bepaald door 20.000 zenuwcellen die zich achter onze ogen bevinden. Deze conditioneren zich aan natuurlijk (blauw) licht. Langdurige blootstelling maakt dat je lichaam meer gewoon wordt aan het opkomen en ondergaan van de zon en gaandeweg zijn ritme hierop afstemt.

Globale slaapcrisis

Het meest opvallende besluit van het onderzoek? We stevenen rechtstreeks af op een globale slaapcrisis, waarin sociale verplichtingen en invloeden ‘s avonds ervoor zorgen dat we onze bedtijd uitstellen. Het licht van laptops en smartphones verhindert bovendien de productie van het slaaphormoon melatonine! Neem deze toestellen niet mee in bed (of verlaag in ieder geval de lichtsterkte) om je slaap niet te beïnvloeden. Toenemende mobiliteitsproblemen zorgen er dan weer voor dat we ‘s ochtends vroeger opstaan om files te vermijden. Het resultaat is dat we onze biologische klok ondermijnen en steeds minder slapen.

De risico’s van een ingekort slaappatroon

Te weinig slapen doet ons geen goed. Een slaapgebrek kan namelijk verschillende kwalen veroorzaken, gaande van obesitas over diabetes tot hartproblemen. Mannen van middelbare leeftijd hebben volgens de studie het vaakst te kampen met slaaptekorten: zij slapen een pak minder dan de aanbevolen acht uur per nacht. Dat is frappant, zeker aangezien het duidelijk aangetoond is dat te weinig slaap een direct effect heeft op onze prestaties overdag. Denk maar aan rampen zoals Tsjernobyl, Three Mile Island, Bhopal, de Challenger en de Herald of Free Enterprise, waarvan onderzoek heeft aangetoond dat slaaptekort een belangrijke rol heeft gespeeld.

Ook te veel slaap is niet goed

Dat te weinig slaap eigenlijk niet goed is voor je lichaam en gezondheid, is zo’n beetje een publiek geheim. Maar mensen die méér dan negen uur slapen per nacht, lopen blijkbaar ook een hoger risico. Al is niet bewezen dat de slaapduur zelf daar een rechtstreekse invloed op heeft. Zij lopen eerder een hoger risico omwille van een onderliggend slaapprobleem of chronische vermoeidheid, veroorzaakt door insomnie, slaapapneu, een slechte mentale of fysieke gezondheid (depressie, burnout, chronische pijn) enz.