Slaapverlamming of slaapparalyse is een slaapstoornis die valt onder de parasomnieën. Dit zijn slaapstoornissen waarbij vreemd gedrag optreedt in specifieke slaapstadia of in de overgang van slapen naar wakker worden. Slaapwandelen en tandenknarsen zijn voorbeelden van parasomnieën. Dyssomnieën zijn op hun beurt slaapstoornissen die de kwaliteit en lengte van de slaap beïnvloeden. Voorbeelden zijn insomnie, hypersomnie of slaapapneu.

Slaapverlamming houdt in dat u wakker wordt en niet kunt bewegen. Bij sommige mensen gebeurt het heel sporadisch, maar anderen hebben het meerdere keren per nacht. 

Ontdek hier wat het is, wat de mogelijke oorzaken zijn, en wat u ertegen kan doen als het u overkomt.

Wat is slaapverlamming?

Slaapverlamming of slaapparalyse houdt in dat u wakker bent maar dat uw spieren tijdelijk verlamd zijn. Het is een fase tussen slapen en wakker worden en het kan voorkomen wanneer u in slaap valt (hypnagoge of predormitale vorm) of wanneer u net wakker wordt (hypnopompe of postdormitale vorm).

Slaapverlamming kan voorts gepaard gaan met hallucinaties: u ziet, hoort of voelt dingen die er niet zijn. Zo kan u het gevoel hebben dat er iemand in de kamer staat of u kan deuren horen opengaan. De reden: slaapparalyse komt meestal voor tijdens de REM-slaap, de slaapfase waarin u droomt. Uw slaapkamer, bijvoorbeeld, heeft u al zoveel keer gezien dat u het heel gedetailleerd kan dromen.  

Het is normaal dat uw spieren verlamd zijn tijdens de REM-slaap. Alleen de oogspieren, de longen en het hart zijn nog actief. Zo voorkomt uw lichaam dat de bewegingen in uw dromen ook echt uitgevoerd worden.

Bij slaapparalyse blijven uw spieren verlamd terwijl u tussen slapen en wakker zijn in zit, waardoor u zich niet kan bewegen of praten. Dit kan beangstigend zijn, zeker in combinatie met hallucinaties, maar het houdt geen geen medisch risico in.  

Slaapverlamming gebeurt meestal voor de eerste keer tijdens de tienerjaren. Het komt het meeste voor bij mannen en vrouwen tussen de 20 en 30 jaar, maar het kan ook tot op latere leeftijd blijven duren. Het is een vrij courant slaapprobleem en u heeft meer kans als een familielid het ook heeft.

Mogelijke oorzaken

• Een tekort aan slaap of een vaak wisselend slaapschema;
• Stress;
• Een andere slaapstoornis, bijvoorbeeld narcolepsie;
• Een psychische stoornis;
• Een medische aandoening;
• Het gebruik van bepaalde medicatie;
• Middelenmisbruik;
• Tot slot lijkt het ook vaker voor te komen als u op uw rug slaapt.

Wat kan u ertegen doen?

Als u zich herkent in één van de mogelijke oorzaken, pakt u die best eerst aan. U kan ook hulp zoeken bij een dokter, psychiater of slaapspecialist. Die kunnen eventueel medicijnen voorschrijven. Slaapverlamming heeft in de meeste gevallen geen invloed op de slaap of de gezondheid, maar zoals gezegd kan het beangstigend zijn of kan u er last van krijgen als het regelmatig voorkomt.

Een episode van slaapparalyse gaat meestal vanzelf over. Het kan helpen dat iemand u aanraakt of tegen u praat. Als u zelf probeert om te bewegen of snel met uw ogen heen en weer beweegt, kan het ook sneller stoppen. Om te voorkomen dat u terugvalt in een slaapverlamming als u opnieuw in slaap valt, blijft u best een tijdje wakker en is het ook raadzaam om een andere positie in bed aan te nemen. Als u bijvoorbeeld op uw rug lag, kan u nadien op uw zij proberen te slapen.