Categorie: Slaapexpert

‘s Nachts slapen houdt ons lichamelijk en geestelijk fit. Dat betekent natuurlijk niet dat onze hersenen gedurende onze nachtrust niet actief zijn, integendeel zelfs!

Tijdens onze slaap doorlopen we namelijk verschillende fasen die elk een specifieke functie hebben. Zo doorlopen we achtereenvolgens fase 1 & 2 (lichte slaap), fase 3 & 4 (diepe slaap)  waarna we in ‘REM slaap’ terechtkomen.  Zulke slaapcyclus herhaalt zich 4 tot 5 keer per nacht.

Hoewel dat misschien zo aanvoelt, dromen we allesbehalve acht uur aan een stuk. Vooral tijdens de REM slaap, komen levendige dromen voor. Deze REM periode duurt zo’n 5 à 45 minuten per cyclus.

Wat is de REM slaap?

REM staat voor ‘rapid eye movement’. Het is de slaapperiode waarbij elke spanning in de skeletspieren wegvalt en onze ogen snelle horizontale en verticale bewegingen maken. Gemiddeld maken we doorheen de nacht zo’n 5 REM periodes mee, die aanvankelijk kort zijn, maar tot 45 minuten kunnen oplopen naarmate de nacht vordert.

De functie van de REM slaap, en dus ook de reden waarom we dromen, is niet volledig gekend. Zeker is dat de REM slaap cruciaal is voor het verwerken van informatie. Bij gebrek hieraan worden we immers sneller moe en geprikkeld, en hebben we meer moeite om nieuwe informatie op te nemen.

Dromen en slapen: denkpatroon bijsturen

Waarom we precies dromen als we slapen, is onduidelijk. Al helemaal omdat de hersenen anders werken wanneer we dromen: doordat het rationele aspect verdwijnt, dromen we vaak onlogisch en onsamenhangend. Bovendien worden oude zaken in verband gebracht met nieuwe zaken, waardoor nieuwe patronen van denken en handelen kunnen ontstaan. Dit gebeurt allemaal automatisch, maar kan wel gevolgen hebben voor hoe we denken overdag.

Soorten dromen

Er bestaan verschillende soorten dromen, waarvan lucide dromen misschien wel het meest tot de verbeelding spreken. Lucide verwijst naar de heldere staat waarin de dromer zich bevindt. Het zijn namelijk dromen waarin we weten dat we aan het dromen zijn en dus actief de inhoud kunnen sturen. Ze kunnen ons helpen om situaties te simuleren en angsten te overwinnen.

Het is een halfjaarlijks terugkerend fenomeen: het vooruitzetten van de klok in maart om over te schakelen op zomertijd, en het achteruit zetten van de klok in oktober om over te schakelen op wintertijd. Vooral in maart is niet iedereen het eens met het sprongetje: we slapen dan een uurtje minder, wat bij sommigen tijdelijk zorgt voor een verstoord slaapritme.

Ook vanuit praktische overwegingen, zijn er best wel wat tegenstanders. Lees hier waarom zomertijd en wintertijd in het leven werden geroepen.

Klok vooruit, klok achteruit

De zomertijd zoals we die vandaag kennen, werd in 1905 bedacht door de Britse aannemer William Willet. Oorspronkelijk bestond dus enkel de wintertijd.

Waarom heeft William Willet deze dan in het leven geroepen? Omdat hij zich realiseerde dat een groot deel van de bevolking nog sliep, terwijl het eigenlijk al lang dag was. Dat hij tevens zijn avondlijke golfpartijen moest stoppen omdat het donker werd, zou zijn motivatie verder hebben aangewakkerd.

Willet zou zijn hele leven lobbyen om de zomertijd in te voeren, maar het was uiteindelijk Duitsland en niet Groot-Brittanië die op 30 april 1916 als eerste zwichtte. Het was namelijk de ideale maatregel om in oorlogstijd kostbare kolen te besparen. Andere landen volgden Duitsland al snel. Sterker nog, sinds 2002 doet zelfs de hele EU mee.

Waarom zomertijd?

De zomertijd beschermt onze nachtrust. Zonder zomertijd zou het eind juni in het holst van de nacht licht worden, en omstreeks half tien ‘s avonds terug donker. Door een sprongetje te maken met de klok, wordt het later licht, en dus ook later donker. Doordat er pas later verlichting nodig is, verbruiken huishoudens tevens minder stroom.

Waarom geen zomertijd?

…maar er zijn dus ook nadelen. Zo zou de zomertijd de prestaties van scholieren en sporters negatief beïnvloeden. De verschuiving van onze biologische klok, maakt namelijk dat we (zij het kortstondig) cognitief en fysiek minder goed functioneren. De eerste dagen na de invoering van het zomeruur worden er zelfs meer verkeersongevallen vastgesteld, omdat mensen niet goed uitgeslapen achter het stuur van de wagen kruipen.

Daarnaast zijn mensen door hun slaaptekort ook prikkelbaarder, waardoor er meer kalmeermiddelen genomen worden.

Verder brengt de uurwisseling ook extra risico met zich mee, voor mensen die gevoelig zijn aan een hartinfarct. Twee Zweedse onderzoekers, genaamd Imre Janszky en Rickard Ljung, onderzochten namelijk de invloed van de uurverandering op het aantal diagnoses van hartinfarct. De onderzoekers ontdekten dat de eerste drie dagen na de uurverandering in de lente het aantal infarcten maar liefst met 5% gestegen was! Bij de uurwisseling in de herfst daarentegen, werd een daling van het aantal hartinfarcten vastgesteld.

Een laatste argument om de zomertijd af te schaffen, is de verhoging van luchtverontreiniging en fotochemische polluenten tijdens deze periode. Doordat het langer licht is, worden primaire vervuilers omgezet in secundaire vervuilers en blijft de vervuiling laag hangen. Tijdens de zomer krijgen we dus vaker te maken met smogalarm. Ook het gebruik van airco op het werk en in de auto neemt significant toe doordat het overdag langer warm is. Is de zomertijd dus wel zo goed voor het milieu als we initieel denken? En weegt het voordeel van minder stroom op tegen de verhoogde luchtverontreiniging?

Volgens ons toch wel stof tot nadenken!

Matrassen zoals we die vandaag kennen, staan lichtjaren voor op hun ‘voorouders’. Vandaag primeren maatwerk, ondersteuning en persoonlijk comfort en speelt ons bed een belangrijke rol in ons leven, in de prehistorie was een hoopje bladeren of dierenhuid eerder de realiteit. De matras heeft met andere woorden een lange weg afgelegd. Klaar voor de geschiedenis van de matras in vogelvlucht?

De allereerste matrassen

Voor de allereerste matrassen keren we terug naar de Neolithische periode of de steentijd, namelijk 10.200 v.C.

De eerste sedentaire mensen stapten over op landbouw en het maken van aardewerk en gereedschappen. Aangezien op één plaats werd verbleven, werd ‘meer aandacht’ besteed aan de slaapplaats: hoopjes bladeren, gras en stro, waarschijnlijk bedekt met dierenhuiden voor meer comfort. Echt comfortabel (of hygiënisch) waren deze matrassen natuurlijk niet, maar het betekende in ieder geval wel een ommekeer.

De Egyptenaren en Romeinen zouden achtereenvolgens het ‘design’ tweaken. Tussen 3.400 v.C. en 1.200 v.C. werd in Egypte voor het eerst gebruik gemaakt van een houten bedkader. Deze werd voorzien van een hoofd- en voetsteun. De matras lag op een basis van geweven riet en werd gemaakt uit houten latten en wollen kussens. De Egyptenaren sliepen toen onder linnen lakens.

Tussen 750 v.C. en 200 v.C. was het aan de Romeinen om te ‘innoveren’: hun matrassen werden gevuld met riet, hooi of wol. De rijken durfden als eens veren gebruiken. Kussens op het bed zorgden voor extra comfort.

Fast forward naar de 18e eeuw

Tot 1800 zou er niet veel veranderen. Zowel tijdens de Middeleeuwen, als tijdens de Renaissance bleven de matrassen relatief eenvoudig, hoewel de vulling met veren meer en meer ingeburgerd geraakte.

Aan het begin van de 18e eeuw werden matrassen gevuld met kokosvezel, wol of katoen. Ook bedhoezen kwamen in deze periode de kop opsteken. Dit werd gemaakt van linnen of katoen en kon met knopen worden vastgemaakt aan de matras. De uitvinding van de springveer in 1857 zou veertien jaar later resulteren in de eerste binnenveringmatrassen, die over de loop van verschillende tientallen jaren verder geperfectioneerd zouden worden.

Pocketveren, boxsprings, waterbedden en nieuwe schuimen

In 1930 hebben de binnenveringmatrassen al een hele weg afgelegd en worden ze de meest gebruikte matrassen. Nieuwe varianten ontstaan zoals de individueel verpakte pocketveren (uitgevonden door James Marshall en op de markt gebracht door Marshall Mattress of England, het latere VI-Spring) en ook de eerste boxspring bedden deden hun intrede. Twintig jaar later volgden de eerste matrassen van schuimrubber (foam rubber), niet veel later volgden ook de waterbedden en de eerste verstelbare bedbodems.

De ontwikkeling van een nieuw soort schuim door Nasa in 1970, betekende het tijdperk van ‘Memory Foam’, ofwel traagschuim. In de jaren 80 kwam Recticel met de eerste koudschuim soort en gaf het de merknaam Bultex. Vandaag is dit type schuim beter bekend onder de naam HR schuim (high resilience). In de daaropvolgende jaren werd volop geëxperimenteerd met allerlei verschillende combinaties, gaande van pocketveren-latex en HR-latex tot HR-traagschuim, en meer. De zogenaamde hybride matras was geboren.

Veel belangrijker dan de technologie of het type schuim dat gebruikt wordt, is de mate waarin de matras gepersonaliseerd is aan de gebruiker die erop slaapt. Om dit te kunnen bereiken zou elke matras volledig op maat moeten gemaakt kunnen worden. Mass customization in plaats van mass production. Bij Equilli maken we hier alvast dag in dag uit werk van!

Vroeger werd vaak gedacht dat slaap niets meer is dan de periode van de dag waarbinnen we ‘niet wakker’ zijn. Niets is minder waar! Slapen blijkt namelijk een actieve toestand te zijn voor ons lichaam, en in het bijzonder dan voor onze hersenen. Tijdens de slaap doorlopen we verschillende fasen die elk een specifieke functie hebben om ons lichamelijk en geestelijk fit te houden. Waarom we slapen en wat we kunnen doen om slaaptekort tegen te gaan? Je leest het hier.

Lichamelijk fit

Tijdens de diepe slaap, die optreedt tijdens de eerste uren, wordt onder meer groeihormoon vrijgemaakt. Dit is cruciaal voor de herstelfunctie en ons lichamelijk recuperatievermogen. Andere stoffen die worden aangemaakt, zorgen op hun beurt dat we bestand blijven tegen infecties.

Het mag duidelijk zijn waarom we slapen: indien we over een langere termijn onvoldoende of slecht slapen, neemt het risico op gezondheidsproblemen zoals verhoogde bloeddruk, hartaandoeningen, en suikerziekte aanzienlijk toe. Meer nog, als we onvoldoende slapen, neemt zelfs onze zin in calorierijke voeding toe!

Mentaal fit

Ook voor onze geestelijke gezondheid is slaap onontbeerlijk. Er zit meer waarheid in de uitdrukking “Ik zal er een nachtje over slapen” dan je misschien op het eerste gezicht zou denken. Tijdens onze slaap wordt de informatie die we tijdens de dag hebben opgenomen, gesorteerd en eventueel opgeslagen. Tijdens dit proces maken we abstracties en worden nieuwe verbanden gemaakt. Dit maakt dat we soms effectief wakker worden met een oplossing voor een probleem of een nieuwe idee.

Heel wat kunstenaars en wetenschappers krijgen hun bevindingen tijdens de slaap ‘gepresenteerd’. Waarom we slapen? Om nieuwe inzichten op te doen, tiens!

Wat kunnen we zelf doen?

Het zou niet mogen, maar toch gebeurt het vaak dat we zelf onze slaap verstoren of een slaaptekort creëren.

Om files te vermijden, staan we ‘s ochtends vroeger op en verkorten we zo onze slaapduur…

Tijdens het weekend verschuiven we ons slaapritme indien we op zondag veel langer uitslapen…

Ook wanneer we op korte tijd door meerdere tijdzones vliegen (jetlag) of ‘s nachts wakker blijven om te werken (ploegendienst), sleutelen we zelf aan ons slaap-waakritme…

De scenario’s komen u ongetwijfeld bekend voor!

Hier volgen enkele tips om beter te slapen:

• Houd een regelmatig slaap-waakritme aan, ook tijdens het weekend
• Ga pas naar bed als u zich slaperig voelt
• Nuttig na 16 uur geen cafeïnehoudende dranken meer
• Vermijd alcohol en zware maaltijden na 19u
• Slaap in een frisse kamer die geen licht en geluid binnenlaat
• Gebruik de slaapkamer alleen voor romantiek en slaap; maak er geen werk- of ontspanningskamer van
• Gun jezelf het comfort van een kwaliteitsvolle matras en dito hoofdkussen
• Gebruik geen computer, tablet, smartphone en kijk geen televisie één uur voor je slapen gaat
• Blijf nooit langer dan een half uur wakker liggen in bed, ga dan naar de woonkamer en lees er een tijdschrift tot je weer slaperig wordt
• Bent u onrustig of gespannen voor het slapen gaan? Luister dan naar rustige muziek en lees een ontspannend boek of artikel, schrijf eventueel uw zorgen of plannen voor de volgende dag in een dagboek, of leer een aantal eenvoudige ademhalings- en spierontspanningsoefeningen en voer deze uit

Als u eerder dit jaar de terugkeer van NASA-astronaut Scott Kelly volgde, dan hebt u misschien gemerkt dat de man plots vijf centimeter groter was dan zijn identieke tweelingbroer Mark. Of er in het International Space Station iets in de lucht hangt waardoor u gaat groeien? Niet helemaal. En echt gegroeid is Kelly natuurlijk niet. De forse (maar tijdelijke) groeispurt is te wijten aan de zwaartekracht. Of in ieder geval het gebrek daaraan in de ruimte.

Invloed van de zwaartekracht

Hoe het precies komt dat astronauten groeien als ze lange tijd in de ruimte verblijven? Wel, hier op aarde wordt onze ruggengraat ‘samengedrukt’ onder invloed van de zwaartekracht. In de ruimte is deze druk er niet, wat maakt dat de tussenwervelschijven in de rug uitzetten en astronauten groter worden.

Eenmaal terug op aarde leveren astronauten hun stukje extra lengte snel weer in: al na een paar dagen is hun ruggengraat terug zoals vóór hun vertrek.

Tussenwervelschijven

Onze ruggengraat of wervelkolom bestaat uit 33 op elkaar gestapelde wervels. Tussen elke wervel zit een tussenwervelschijf of disc, die op zijn beurt een gelachtige vloeistof bevat en de rug een schokdempende werking geeft. Elke schok of langdurige druk maakt dat de tussenwervelschijven geleidelijk aan vocht verliezen doorheen de dag. Net daarom is het belangrijk om onze tussenwervelschijven ‘s nachts (terwijl we slapen) in een onbelaste positie te brengen: zo staan ze niet langer onder druk, waardoor ze terug vocht absorberen en uitzetten.

De gewone mens op aarde zal dus gedurende de dag kleiner worden doordat de tussenwervelschijven aan vocht verliezen omwille van de druk van de zwaartekracht wanneer we wandelen, lopen, de trap op en af gaan,… . Tijdens onze nachtrust – en wanneer ons lichaam goed ondersteund ligt – nemen deze schijven langzaamaan opnieuw vocht op waardoor onze tussenwervelschijven groter worden. Neem de proef zelf eens op de som: Zo zal je ‘s morgens telkens iets groter zijn dan vlak voor het slapengaan.

Slapen in de ruimte

In een comfortabel bed slapen is een pak minder tricky dan slapen in de ruimte. In een gewichtloze omgeving hebben we namelijk geen controle over onze armen en benen, waardoor astronauten moeten worden vastgemaakt aan een muur om geen ongelukken te doen.

Tel daarbij dat ruimtevaarders elke 90 minuten een zonsop- en zonsondergang meemaken, wat het wel erg moeilijk maakt om een goed slaapritme te vinden!

We bevinden ons in een ‘globale slaapcrisis’, aldus de universiteit van Michigan. Volgens een van hun recente studies blijven we langer wakker dan goed is voor ons. Almaar meer verplichtingen, zowel werkgerelateerd als sociaal, zorgen ervoor dat we met z’n allen minder en minder slapen. De studie gebeurde via de app Entrain en toont aan dat we onze lichaamsklok tot het uiterste drijven.

Ongeveer 6.000 personen ouder dan 18 en jonger dan 85 werden geanalyseerd. Outliers (mensen die opstaan voor 3u ‘s nachts of na 11u ‘s ochtends) komen niet voor in de dataset.

Slaappatronen wereldwijd

De studie van UMich beoogde een diepgaande analyse van slaappatronen over heel de wereld. Er werd onder meer gekeken naar leeftijd, geslacht en zelfs de hoeveelheid licht waaraan mensen worden blootgesteld. Er werd data verzameld in 100 landen en het onderzoek had als doel om de invloed van culturele gewoontes op ons biologisch ritme te analyseren.

Enkele bevindingen:

• Nederlanders (acht uur en 12 minuten) slapen bijna een uur langer dan Japanners (zeven uur en 24 minuten)
• Vrouwen tussen 30 en 60 jaar slapen een halfuur langer dan mannen van dezelfde leeftijd
• Mensen die veel natuurlijk zonlicht zien, gaan vroeger naar bed

Dit laatste komt omdat hoeveel we slapen, onder meer wordt bepaald door 20.000 zenuwcellen die zich achter onze ogen bevinden. Deze conditioneren zich aan natuurlijk (blauw) licht. Langdurige blootstelling maakt dat je lichaam meer gewoon wordt aan het opkomen en ondergaan van de zon en gaandeweg zijn ritme hierop afstemt.

Globale slaapcrisis

Het meest opvallende besluit van het onderzoek? We stevenen rechtstreeks af op een globale slaapcrisis, waarin sociale verplichtingen en invloeden ‘s avonds ervoor zorgen dat we onze bedtijd uitstellen. Het licht van laptops en smartphones verhindert bovendien de productie van het slaaphormoon melatonine! Neem deze toestellen niet mee in bed (of verlaag in ieder geval de lichtsterkte) om je slaap niet te beïnvloeden. Toenemende mobiliteitsproblemen zorgen er dan weer voor dat we ‘s ochtends vroeger opstaan om files te vermijden. Het resultaat is dat we onze biologische klok ondermijnen en steeds minder slapen.

De risico’s van een ingekort slaappatroon

Te weinig slapen doet ons geen goed. Een slaapgebrek kan namelijk verschillende kwalen veroorzaken, gaande van obesitas over diabetes tot hartproblemen. Mannen van middelbare leeftijd hebben volgens de studie het vaakst te kampen met slaaptekorten: zij slapen een pak minder dan de aanbevolen acht uur per nacht. Dat is frappant, zeker aangezien het duidelijk aangetoond is dat te weinig slaap een direct effect heeft op onze prestaties overdag. Denk maar aan rampen zoals Tsjernobyl, Three Mile Island, Bhopal, de Challenger en de Herald of Free Enterprise, waarvan onderzoek heeft aangetoond dat slaaptekort een belangrijke rol heeft gespeeld.

Ook te veel slaap is niet goed

Dat te weinig slaap eigenlijk niet goed is voor je lichaam en gezondheid, is zo’n beetje een publiek geheim. Maar mensen die méér dan negen uur slapen per nacht, lopen blijkbaar ook een hoger risico. Al is niet bewezen dat de slaapduur zelf daar een rechtstreekse invloed op heeft. Zij lopen eerder een hoger risico omwille van een onderliggend slaapprobleem of chronische vermoeidheid, veroorzaakt door insomnie, slaapapneu, een slechte mentale of fysieke gezondheid (depressie, burnout, chronische pijn) enz.